Rywalizacja to skuteczny bodziec, który można wykorzystać w przypadku dzieci z klas szkoły podstawowej jako środek pobudzania ich do lepszej pracy związanej z nauką szkolną. Rozbudzane w ten sposób zainteresowanie, możliwości zaspokojenia naturalnego pragnienia, aby współzawodniczyć z innymi rówieśnikami, oraz trening, jaki daje ono w zakresie wzbudzania ducha współpracy. "Rywalizacja i współpraca dają następujące korzyści:
zwiększają zapał i nadają znaczenie życiu,
skutki ich są pozytywne i zaspokajają podstawowy popęd,
pobudzają morale i pomagają w maksymalizacji "ego",
pobudzają wzrost, rozwój i dojrzewanie; mogą pobudzać do samodoskonalenia się, gdyż współzawodnictwo może dotyczyć równie dobrze własnej osoby jak i innych".(1)
"W rywalizacji zbiorowej - współzawodnictwo zespołów polega na współpracy członków każdego z nich, co oznacza, że układ ról odpowiada realizacji wspólnego celu. Zbiorowa przyjazna rywalizacja rozwija gry zespołowe, poczucie społeczne, samodyscyplinę, wysokie morale. Zaspakaja potrzebę przynależności, potrzebę akceptacji i - co najważniejsze - zachęca do współuczestnictwa".(2)
"Współzawodnictwo jest jedną z istotnych części zadań wychowawczych szkoły. Stanowi ono formę rozwijania aktywności społecznej uczniów jako działalności, w której oni osobiście uczestniczą. Spełnia również rolę czynnika sprzyjającego osiągnięciu celów społecznie użytecznych, których urzeczywistnienie skłania ich do zespołowego działania".(3)
O pedagogicznych wnioskach z badań współzawodnictwem pisał W. Wójtowicz. Stwierdził, że organizowane przez nauczycieli zwiększa zaangażowanie emocjonalne uczniów, zwiększa też ich zainteresowanie poznawcze. W sytuacjach szkolnych mamy do czynienia ze świadomym udziałem ucznia w organizowanych sytuacjach wychowawczych. Samorzutna, spontaniczna akceptacja współzawodnictwa przez uczniów wynika z radości i satysfakcji, jakie ta "gra" dostarcza, z potrzeby kontaktu z innymi, z poczucia możliwości własnego działania, wpływu na nie, z potrzeby sprawdzania się. O skuteczności współzawodnictwa w pobudzaniu aktywności uczniów � zdaniem W. Wójtowicza - decyduje stosunek emocjonalny członków grupy.
Swój wniosek dotyczący funkcji wychowawczej dobrze zorganizowanego współzawodnictwa formułuje w sposób następujący "jest ono sytuacją społeczną, umożliwiającą uczniowi dokonanie oceny własnych możliwości działania".(4)
Do grupy zadań, gdzie dominuje element współzawodnictwa należą konkursy czytelnicze, zabawy, gry dydaktyczne, rebusy, zgaduj-zgadula. Lekcje konkursowe cieszą się bardzo dużym zainteresowaniem uczniów. Konkursy należą do zajęć, które dobrze i skutecznie mobilizują uczniów dom zdobywania i pogłębiania wiedzy. Przyczynia się to do ich aktywności. Przynoszą one wiele efektów i są jedną z form najbardziej satysfakcjonujących. Konkursy umożliwiają pracę w grupach a także pracę indywidualną. Grupowa organizacja pracy sprzyja w osiąganiu w procesie wychowania takich wartości, jak:
wielostronny rozwój osobowości wychowanków - głównie poprzez ich aktywny i twórczy udział w procesie rozwiązywania problemów przez grupę, co sprzyja wspólnemu przeżywaniu problemów,
rozwój twórczości - poprzez stwarzanie sytuacji pobudzających do działań innowacyjnych,
uspołecznienie wychowanków - poprzez umożliwienie dialogu wewnętrznego i zewnętrznego,
współpraca - poprzez łączenie różnych odmian pracy grupowej z pracą indywidualną i zbiorową.
Konkursy indywidualne polegają na tym, iż uczniowie otrzymują zadania konkursowe do samodzielnego rozwiązania. Wynik tej pracy jest osiągany indywidualnie przez każdego ucznia; pracuje on na własny rachunek.
Konkursy czytelnicze czynią atrakcyjnymi prace ćwiczeniowe, nadają nauce charakter zabawy. Są wykonywane w różnych kontekstach, co sprzyja wyrabianiu giętkości myślenia, rozwija fantazję dziecka.
Mając na uwadze te istotne wartości, jakie wnoszą konkursy, należy zapytać, dlaczego w takim razie ta forma pracy nie spotyka się z powszechnym zastosowaniem.
Bibliografia: 1. Ch. E. Skinner: Psychologia wychowawcza, Warszawa 1962 2. j.w. 3. S. Sarnowski: Współzawodnictwo pracy - jako metoda pobudzania aktywności społecznej uczniów, "Życie szkoły", nr 5/1978 4. W. Wójtowicz: Pedagogiczne wnioski z badań nad współzawodnictwem, "Nowa Szkoła", nr 3/1973
mgr Ewa Chwast Szkoła Podstawowa nr 4 W Olkuszu |